Σε αυτή την εργασία, θα περιγράψω πρώτα τον απολογισμό του Μαρξ για τη θρησκεία και μετά θα τον χρησιμοποιήσω για να ερευνήσω το ρόλο της θρησκείας στη σύγχρονη πολιτική. Αυτός έχει φτάσει σε ένα χωρίς προηγούμενο επίπεδο τους πρόσφατους καιρούς. Πώς μπορεί να μας βοηθήσει το έργο του Μαρξ να τον καταλάβουμε και να αποκριθούμε σε αυτόν;
Ο Μαρξ φαίνεται να υιοθετεί δυο πολύ διαφορετικά είδη προσέγγισης στη θρησκεία. Από τη μια μεριά τη θεωρεί με παραδοσιακά φιλοσοφικούς όρους, από την άλλη την πραγματεύεται ως μια μορφή ιδεολογίας. Φαίνεται να υπάρχει μια ένταση ανάμεσα στις δυο προσεγγίσεις1. Η καθαρά φιλοσοφική στάση του Μαρξ προς τη θρησκεία γίνεται ξεκάθαρη στο διάσημο απόφθεγμά του ότι «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού» (Marx, 1975b, σελ. 244). Ο Μαρξ είναι ένας υλιστής και αθεϊστής. Θεωρεί τις θρησκευτικές πεποιθήσεις ως ψευδείς και απατηλές. Δεν υπάρχουν θεοί, δεν υπάρχει υπερφυσικό βασίλειο. Ο φυσικός κόσμος είναι το μόνο που υπάρχει.
Ο φιλοσοφικός υλισμός και αθεϊσμός αυτού του είδους δεν εφευρέθηκε από τον Μαρξ και δεν είναι ιδιαίτερος σε αυτόν. Πραγματικά, τέτοιες ιδέες μπορεί να ανιχνευθούν πίσω στους αρχαίους Έλληνες. Παραλήφθηκαν από τους στοχαστές του Διαφωτισμού το 17ο και 18ο αιώνα.
Η επιτυχία των φυσικών επιστημών στην εξήγηση του υλικού κόσμου οδήγησε πολλούς εκείνο τον καιρό να απορρίψουν τις θρησκευτικές αντιλήψεις ως απατηλές και να υποστηρίξουν ότι κάθε τι που συμβαίνει μπορεί να εξηγηθεί με τους υλιστικούς όρους των φυσικών επιστημών. Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, σύμφωνα με αυτή την άποψη, είναι φανταστικές και αυθαίρετες. Δεν έχουν κανένα έγκυρο περιεχόμενο. Προκύπτουν από την άγνοια και το φόβο του αγνώστου. Θα εκδιωχθούν, όπως η πρωινή ομίχλη, διαδίδοντας το φως του λόγου και την επιστημονική γνώση. Σύμφωνα με τον Χόμπς, για παράδειγμα, «η ανησυχία για τις μέρες που θα έρθουν» είναι μια από τις κύριες αιτίες των θρησκευτικών ιδεών.
«Αυτός ο διαρκής φόβος, που πάντα συνοδεύει την ανθρωπότητα σε άγνοια των αιτιών, όταν βρίσκεται στο σκοτάδι, πρέπει οπωσδήποτε να έχει κάτι σαν αντικείμενο. Και έτσι όταν δεν υπάρχει τίποτα να δούμε δεν υπάρχει τίποτα για να κατηγορήσουμε… εκτός από μια Αόρατη Δύναμη ή παράγοντα· με την οποία έννοια ίσως ήταν που μερικοί παλιοί ποιητές έλεγαν ότι οι θεοί δημιουργήθηκαν πρώτα από τον ανθρώπινο φόβο» (Hobbes, 1985, σελ. 169-70).
Ο Μαρξ επίσης απορρίπτει τη θρησκεία φιλοσοφικά. Πέρα από αυτό, ωστόσο, η προσέγγισή του είναι αρκετά διαφορετική. Η κύρια έγνοια του είναι να καταλάβει το ρόλο που πραγματικά παίζει η θρησκεία στις ζωές των ανθρώπων και να εξηγήσει γιατί αποδέχονται τις θρησκευτικές αντιλήψεις. Αυτό περιλαμβάνει να βλέπει τη θρησκεία όχι μόνο με λογικούς και φιλοσοφικούς όρους, ως ένα σώμα (ψευδών) ιδεών, αλλά επίσης ως ένα κοινωνικό και ψυχολογικό φαινόμενο με συγκεκριμένες υλικές αιτίες – ως μια μορφή ιδεολογίας.
Διαβάστε περισσότερα…
mixalis on 
zan zano on 
stauros on 
«Όταν πέφτω στα γόνατα, δεν είναι για να προσευχηθώ. «