Το χριστιανικό φύραμα ( 1. = η ζύμη, το ζυμάρι. 2. ειδική τροφή για πτηνά. 3. το ένζυμο), με οποιαδήποτε έννοια κι αν το εκλάβουμε, αλλά και μ’ όλες ταυτοχρόνως, λέγεται Απόστολος Παύλος. Αυτός είναι ο λόγος που κάποιοι αποκαλούν τον χριστιανισμό Παυλιανισμό. Κοντολογίς δεν εννοείται χριστιανισμός δίχως αυτόν τον απατεώνα ολκής. Η «ιστορία» του είναι σκοτεινή και αμφιλεγόμενη. Μια «ιστορία» φτιαχτή η οποία συνεχώς αναμοχλεύεται ώστε να μη βρεθεί ποτέ άκρη, όσον αφορά στις αλήθειες των στοιχείων που την απαρτίζουν.
Θα κατατεθούν στη συνέχεια στοιχεία που αφορούν στο ζήτημα Α. Παύλος, τα οποία θεώρησα ότι είναι τα πιο εμπεριστατωμένα που μπόρεσα να αλιεύσω.
ΠΡΩΤΑ ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ (http://sfrang.blogspot.gr/2009/07/blog-post_03.html)
Λείψανα και μυθοπλασίες…
«Το στοιχείο αυτό πιθανότατα επιβεβαιώνει την ομόφωνη και αδιαμφισβήτητη παράδοση που θέλει τα λείψανα του Αποστόλου Παύλου να βρίσκονται εδώ» δήλωσε ο προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στη διάρκεια της τελετής λήξης του έτους Αποστόλου Παύλου. Μέσα στη σαρκοφάγο οι αρχαιολόγοι βρήκαν κόκκους από λιβάνι, αλλά και υπολείμματα από δύο λινά υφάσματα.
Μια δεύτερη είδηση αποτελεί η ανακάλυψη της αρχαιότερης προσωπογραφίας του Αποστόλου Παύλου στην κατακόμβη της Αγίας Θέκλας στη Ρώμη. Σύμφωνα με την εφημερίδα του Βατικανού «L” Οsservatore Romano», η τοιχογραφία, που χρονολογείται από τα τέλη του 4ου αιώνα, αποκαλύφθηκε στις 19 Ιουνίου.
Η νεκρολαγνεία και λειψανολογία είναι παλαιόθεν προνομιακό θέμα των χριστιανών, με σχεδόν αποκλειστικό στόχο τη δημιουργία «προσκυνημάτων» και την αύξηση των εισπράξεων!
Όσον αφορά τώρα το περιεχόμενο της είδησης: Δεν είναι καθόλου τεκμηριωμένο ότι ο Παύλος πήγε ποτέ στη Ρώμη, μόνο οι χριστιανοί το ισχυρίζονται αυτό. Για τους ιστορικούς έτος θανάτου του Παύλου είναι στο διάστημα 62-64 μ.Χ., ενώ η εκκλησία έχει ορίσει το έτος 67 και μάλιστα στο πλαίσιο αντιχριστιανικών διώξεων του Νέρωνα.
Μετά τις αρχές του έτους 64 έγιναν πράγματι στη Ρώμη διώξεις στωικών και πυθαγόρειων φιλοσόφων, καθώς και των οπαδών τους, επειδή αυτοί διατύπωναν αυστηρή κριτική για τους παραλογισμούς του Νέρωνα. Εκτιμάται, λοιπόν, ότι οι μεταγενέστεροι χριστιανοί ιστοριογράφοι αξιοποίησαν τα γεγονότα για να εντάξουν σ” αυτά και το θάνατο του Παύλου.
Ως προς την ταύτιση, τώρα, των λειψάνων με εκείνα του Παύλου, είναι τελείως φανταστικά τα αναφερόμενα, δεδομένου ότι τον 1ο και 2ο αιώνα μ.Χ. πέθαναν πολλοί επιφανείς χριστιανοί και θάφτηκαν σε ναούς, δεν ήταν μόνον ο Παύλος – ο οποίος μπορεί και να μη βρέθηκε ποτέ στη Ρώμη. Υπενθυμίζω ότι, όταν άνοιξαν τον τάφο του πολύ μεταγενέστερου Κολόμβου, διαπίστωσαν ότι εκεί ήταν θαμμένος ο γιος του και ο μεγάλος θαλασσοπόρος πρέπει να είναι θαμμένος κάπου αλλού.
Επίσης, η προσωπογραφία που έγινε τον 4ο αιώνα σίγουρα ζωγραφίστηκε από περιγραφές που είχαν διασωθεί, ο καλλιτέχνης αποκλείεται να είχε προσωπική εμπειρία του απεικονιζόμενου. Αν είχε ο Παύλος φαλάκρα ή είχε μαλλιά, ήταν ψηλός ή κοντός (αν και στα λατινικά paulus σημαίνει μικροκαμωμένος), δεν προκύπτει από πουθενά.
Τελικά, το σύνολο των αναφορών αποτελούν ευσεβείς εικασίες, αφενός για να δώσουν κάποια ώθηση στο έτος του Παύλου, αφετέρου για να αυξήσουν τα έσοδα… Παλιά τέχνη και δοκιμασμένη!
Στις μέρες μας φυσικά είναι πολύ δύσκολο να φιμωθούν οι ελεύθερες και ανεξάρτητες φωνές γι” αυτό όλο και περισσότεροι ανεξάρτητοι θεολόγοι, αλλά και μη προκατειλημμένοι ερευνητές εντοπίζουν και αναδεικνύουν τον ουσιαστικό ρόλο του Σαούλ-Παύλου στη διαμόρφωση αυτού που αποκαλούμε πλέον “χριστιανισμό” ενώ αν θέλαμε να αποδώσουμε το δίκαιο θα ονομάζαμε ορθότερα “παυλισμό” ή “παυλιανισμό’.
Για να καταλάβουμε όμως τη “συνεισφορά” του πανούργου ραβίνου στην διαμόρφωση και κυρίως στην παγκόσμια εξάπλωση της νέας θρησκείας θα πρέπει να πάμε λίγα χρόνια πριν την (υποτιθέμενη) γέννηση του Ιησού και να εξετάσουμε τη θεολογική-φιλοσοφική καθώς και την πολιτική κατάσταση της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου.
Βρισκόμαστε λοιπόν στην αρχή του τέλους της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Η ρωμαϊκή δημοκρατία έχει οριστικά πεθάνει και το άταφο πτώμα της περιφέρεται στους λαούς του αναδυόμενου Imperiumπερισσότερο ως άλλοθι της κατοχής και λιγότερο ως ελπίδα αποκατάστασης ενός πολιτεύματος που αποδείχθηκε πολύ φιλελεύθερο για τις διεστραμμένες ορέξεις των Ρωμαίων εξουσιαστών.
Οι λαοί της αυτοκρατορίας γογγύζουν κάτω από ένα ασφυκτικά καταπιεστικό καθεστώς που παράγει διαρκώς όλο και περισσότερη αδικία, φτώχεια, αναξιοπρέπεια, αμάθεια. Είναι φυσικό λοιπόν να στρέφονται προς το υπερβατικό, να ελπίζουν και να εύχονται τη λύτρωσή τους από υπερφυσικά όντα, παντοδύναμα, τα μόνα ικανά να αντιμετωπίσουν το τέρας της PaxRomana. Μέσα σ” αυτό το περιβάλλον γεννιούνται νέοι θεοί, ανασταίνονται παλαιοί ή και ανακατεύονται πολλοί δημιουργώντας ένα νέο ισχυρότερο που συγκεντρώνει τις δυνάμεις όλων σε μια υπόσταση. Το φαινόμενο αυτό αποκαλείται θρησκευτικός συγκρητισμός και είναι πραγματικά πολύ έντονο τούτη την εποχή σ” αυτό το παγκόσμιο χωνευτήρι της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι Ρωμαίοι δεν ενδιαφέρονται για τις θρησκείες των υπόδουλων λαών. Απαιτούν μόνον ως ελάχιστο δείγμα ενότητας της αυτοκρατορίας την ταυτόχρονη με τις εθνικές θρησκείες λατρεία του εκάστοτε Ρωμαίου αυτοκράτορα ως Θεού. Φυσικά δεν είναι ψώνια. Δεν θεωρούν τον εαυτό τους πραγματικά θεό. Απλά χρησιμοποιούν αυτό το τέχνασμα για να κρατούν σε μια κοινή συνισταμένη τους εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους πολιτισμούς που διαφεντεύουν.
Η απαίτηση αυτή των κατακτητών δεν προβληματίζει σχεδόν κανέναν λαό. Με περισσή υποκρισία αποδίδουν τιμές θεού στον Ρωμαίο Καίσαρα κι έχουν το κεφάλι τους ήσυχο. Εκτός από τους Εβραίους. Παραδομένοι στον καταπιεστικό και αντιφυσικό μονοθεϊσμό του Αβραάμ, οι Εβραίοι αδυνατούν να αποδεχτούν αυτή τη “βλάσφημη” απαίτηση των κατακτητών. Φυσικά το ιερατείο, αποτελούμενο από μορφωμένους και έξυπνους ανθρώπους δεν έχει πρόβλημα να υποκριθεί ότι συμμορφώνεται, αλλά ο απλός λαός βουτηγμένος μέσα στον φανατισμό και τη δεισιδαιμονία του γιαχβισμού νοιώθει να πνίγεται και αντιδρά. Αντιδρά δε προς δυο κατευθύνσεις. Είτε με τη δημιουργία επαναστατικών ομάδων, γνωστών ως “ζηλωτών” οι οποίοι επιδίδονται σε ένα ιδιότυπο ανταρτοπόλεμο με τις ρωμαϊκές λεγεώνες, σε δολιοφθορές και δολοφονίες είτε με τον πιο παθητικό τρόπο του αναχωρητισμού, τη δημιουργία δηλαδή ευσεβιστικών, μοναστικών ταγμάτων, τα οποία αποσύρονται από τα κοινά, ζουν απομονωμένα μακριά από τις πόλεις και επιδίδονται στον ησυχασμό, στην εσωτερική καλλιέργεια, αλλά και στο κήρυγμα το οποίο περιλαμβάνει τόσο ηθικοθρησκευτικές προτροπές προς τους υπόλοιπους Εβραίους, όσο και σφοδρή αντιπαράθεση με το επίσημο ιερατείο που απεμπολεί τον μωσαϊκό νόμο και την αληθινή πίστη προς τον ένα και μοναδικό Θεό (Γιαχβέ) για να εξασφαλίσει εγκόσμιες εξουσίες, χρήμα και άνετη ζωή. Κυρίως τα έχουν με τους Φαρισαίους την κυρίαρχη την εποχή εκείνη ραβινική σχολή, την οποία κατηγορούν ότι κατήντησε τον μωσαϊκό νόμο νεκρό γράμμα αφού επικεντρώνεται στους τύπους και αδυνατεί ή καλύτερα αρνείται να προβάλλει το πνεύμα του.
Η κοινότητα των Εσσαίων είναι η πιο γνωστή τέτοια ομάδα αναχωρητών και ο χειρότερος εχθρός των Φαρισαίων.
Μέσα από την περιγραφή των ευαγγελίων και άλλων πρωτοχριστιανικών κειμένων καθίσταται σαφές ότι ο Ιησούς (εννοώ ο φιλολογικός Ιησούς) υπήρξε μέλος της κοινότητας των Εσσαίων για πολλά χρόνια. Είναι δε αποδεδειγμένο ότι και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής υπήρξε μέλος της κοινότητας πριν ακολουθήσει τον μοναχικό του δρόμο (ίσως και απεσταλμένος της ίδιας της κοινότητας για να προσηλυτίσει νέο κόσμο).
Ο Ιησούς λοιπόν ξεκινάει την δράση του σταχυολογώντας μαθητές, δημιουργώντας δηλαδή γύρω του μια ομάδα ακολούθων, όπως έκαναν και οι Εσσαίοι, όπως ακριβώς έκανε και ο Ιωάννης. Οι μαθητές του ανήκουν και στις δυο κατηγορίες που αντιτίθενται στη ρωμαϊκή κατοχή και στο πουλημένο ιερατείο. Στρατολογεί Εσσαίους όπως ο Ανδρέας, ο Σίμων-Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης (μαθητές του Ιωάννη του Βαπτιστή) αλλά και ζηλωτές επαναστάτες όπως ο Ιούδας και ο Σίμων ο Κανανίτης. Η προσπάθειά του να ενώσει τις δυο συνιστώσες σ” ένα κοινό μέτωπο είναι σαφής. Αυτό ακριβώς επεδίωκε και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. (Στην πραγματικότητα τα γεγονότα στους βίους των δυο ανδρών είναι τόσο πανομοιότυπα ώστε πολλοί φιλελεύθεροι θεολόγοι να έχουν υποστηρίξει ότι Ιησούς και Ιωάννης είναι το ίδιο πρόσωπο)
Γυρίζει στις πόλεις της Παλαιστίνης και κηρύττει όχι την κατάλυση ή την πλήρωση του Νόμου όπως ανοήτως ισχυρίζονται κάποιοι σημερινοί χριστιανοί θεολόγοι, αλλά καταγγέλλει την αποστασία του Ιερατείου από την αληθινή πίστη στο Νόμο. “Ο Ιησούς, πράγματι, πουθενά δεν παρουσιάζεται επιτιμητής του Νόμου και των θρησκευτικών παραδόσεων του λαού. Αντίθετα, από τους Ευαγγελιστές προβάλλεται πάντοτε ως ένας καλός και ευσεβής Ιουδαίος, πιστός στο Νόμο και συνεπής ως προς τα θρησκευτικά του καθήκοντα.” (Γεωργίου Πατρώνου, Η ιστορική πορεία του Ιησού, Δόμος 1992, σελ. 23
Καταγγέλλει τους Φαρισαίους και καλεί τον λαό να επιστρέψει στους κόλπους του γιαχβισμού που οι προύχοντές του έχουν τόσο προδώσει. Η αντίσταση που κηρύττει ο Ιησούς δεν είναι θεωρητική κι εδώ διαφοροποιείται (ίσως όμως μόνον φαινομενικά) με τους Εσσαίους. Ο Ιησούς προτρέπει σε λαϊκή εξέγερση. Μιλάει για “πεινώντες” που ήρθε η ώρα να χορτάσουν, για “διψώντες” που είναι καιρός να ξεδιψάσουν, για “κλαίοντες” τώρα που όμως θα γελάσουν τελευταίοι και καλύτερα. Διακηρύσσει ευθαρσώς ότι δεν ήλθε να βάλει ειρήνη, αλλά “μάχαιρα” και εμφύλιο αλληλοσπαραγμό. Αυτό εξηγεί και το μένος του ιερατείου. Πιστεύει έστω κι ένας εχέφρων άνθρωπος ότι οι Φαρισαίοι θα κατεδίωκαν έναν άνθρωπο σαν τον Ιησού που θέλει να μας παρουσιάσει η Εκκλησία; Έναν άνθρωπο που θα κήρυττε στο πλήθος να γυρίζει το άλλο μάγουλο όταν τον ραπίζουν από το ένα; Που θα μετέθετε κάθε δικαίωση σε μιαν άλλη ζωή, σε μιαν άλλη αόριστη και μακρινή βασιλεία του Θεού; Τί πρόβλημα θα είχαν με έναν θρησκευόμενο ευσεβιστή που θα καλούσε τον λαό να μην δίνει σημασία στα βάσανα που αντιμετωπίζει εξ” αιτίας των ρωμαίων κατακτητών και των ντόπιων αυλοκολάκων της εξουσίας διότι θα ανταμειφθεί για την υπομονή και την πίστη του στο βασίλειο των ουρανών; Έναν τέτοιον άνθρωπο θα έπρεπε να τον κάνουν άγαλμα οι πανούργοι εξουσιαστές και όχι να τον σταυρώσουν. Κι όμως. Σύμφωνα με τα ευαγγέλια κινείται εναντίον του όλο το σύστημα. Ρωμαίοι και αρχιερείς τον επικηρύσσουν τον συλλαμβάνουν και τον τιμωρούν όχι με λιθοβολισμό όπως θα ήταν η φυσική ποινή για έναν ασεβή Εβραίο, αλλά με σταύρωση, την ποινή δηλαδή που το ρωμαϊκό δίκαιο επεφύλασσε αποκλειστικά για τους στασιαστές!
Αυτή εν συντομία είναι η διαδρομή του Ιησού, όπως μας την παρουσιάζουν τα καινοδιαθηκικά κείμενα. Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά ακόμη για αυτή τη διαδρομή ξεκινώντας από το κατά πόσον υπήρξε καν, αλλά το θέμα μας είναι άλλο.Ο Παύλος.
Μετά τον λιθοβολισμό από το οργισμένο πλήθος του Στέφανου, ελληνιστή οπαδού του Ιησού τον οποίο παρακολουθεί με κτηνώδη σαδισμό ο νεαρός φαρισαίος πηγαίνει στον αρχιερέα και του ζητά την άδεια να μεταβεί στη Δαμασκό για να εξοντώσει όσους στασιαστές είχαν καταφύγει εκεί. Είναι προφανές ότι στα Ιεροσόλυμα έχει εξαρθρωθεί πλέον ο σκληρός πυρήνας της ομάδας. Ο αρχιερέας υποτίθεται ότι του δίνει την άδεια και την ευλογία του και ο Παύλος αναχωρεί διψασμένος για αίμα. Και τότε συμβαίνει το…’θαύμα’. Το παραμύθι του θαύματος αποκαλύπτεται κι από την ίδια τη διήγησή του ανεκδιήγητου Λουκά:
χωρίο α΄: “οι δε άνδρες οι συνοδεύοντες αυτώ ειστήκεσαν ενεοί, ακούοντες μεν της φωνής, μηδένα δε θεωρούντες“ Πράξεις κεφ. Θ, στιχ. 7
χωρίο β΄: “οι δε συν εμοί όντες το μεν φως εθεάσαντο και έμφοβοι εγένοντο, την δε φωνήν ουκ ήκουσαν του λαλούντος μοι“ Πράξεις κεφ. ΚΒ΄, στιχ. 9
Η οραματική εμφάνιση του Ιησού στον Παύλο, η τύφλωση του τελευταίου και η θαυματουργική μεταστροφή του ήσαν οπωσδήποτε πολύ εντυπωσιακά για τους αφελείς και δεισιδαίμονες Ιουδαίους της εποχής. Φυσικά ποτέ δεν θα μάθουμε τί συζήτησαν ο Παύλος με τον Αρχιερέα, μπορούμε όμως να υποθέσουμε την νέα εντολή που το ιουδαϊκό ιερατείο του έδωσε και εγκαινίαζε μια νέα γραμμή, ένα πανούργο σχέδιο δια του οποίου ο ιουδαϊσμός θα κατόρθωνε να αλώσει τον ελληνισμό εκ των έσω. Το σχέδιο αυτό εξυπηρετούσε φυσικά και τα πρόσκαιρα σχέδια της ρωμαϊκής εξουσίας και γι” αυτό είχε την απόλυτη στήριξη των αρχών όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Με ένα νέο σχέδιο λοιπόν και με μια νέα προσωπικότητα ο Σαούλ παρουσιάζεται στους μέχρι πρότινος επικηρυγμένους. Τους αναλύει το παραμύθι της μεταστροφής του και αναλαμβάνει τον “ευαγγελισμό των εθνών’. Αυτό προκαλεί μεγάλη αναστάτωση και σύγχυση στον σκληρό πυρήνα των επαναστατών που φυσικά καμιά διάθεση δεν είχαν για τη δημιουργία μιας νέας θρησκείας αφού ήσαν απόλυτα πιστοί στην πατροπαράδοτη. Ο Παύλος παρ” όλ” αυτά με διάφορα μέσα επιτυγχάνει να χριστεί απόστολος και ακολουθεί μια εξόρμηση στα μέρη των εθνικών όπου επισκέπτεται τις κατά τόπους συναγωγές στρατολογώντας πιστά μέλη για την εφαρμογή των σχεδίων του. Συνεργοί του σ” αυτό υπήρξαν πρωτίστως οι ελληνιστές Ιουδαίοι, αυτοί δηλαδή ακριβώς που αποτελούσαν έως πρότινος τον στόχο των Φαρισαίων και του ίδιου του Σαούλ. Όπως αναπάντεχα ομολογεί ο καθηγητής Βλ. Φειδάς στην “Εκκλησιαστική Ιστορία” του (τόμος Α΄, σελ. 39) “ο λιθοβολισμός του Στεφάνου και ο διωγμός των ελληνιστών χριστιανών των Ιεροσολύμων υπήρξε η αφετηρία της διαδικασίας αποσυνδέσεως της χριστιανικής λατρείας από τον ιουδαϊκό Ναό και τους τύπους της ιουδαϊκής λατρείας”. Πάει, λοιπόν περίπατο κι εκείνο το εξόφθαλμα παρέμβλητο “πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη’.
Το 49 μ.Χ. λαμβάνει χώρα η επεισοδιακή Αποστολική λεγόμενη Σύνοδος στα Ιεροσόλυμα. Ο Παύλος εμφανίζεται διεκδικώντας λίγο ως πολύ τον ρόλο του αρχηγού και συγκρούεται μετωπικά με τα παλιά μέλη. Ο Πέτρος φαίνεται να έχει αντιληφθεί πλέον το παιχνίδι του και δείχνει μάλλον συγκαταβατικός ή παραιτημένος,. Ο Ιάκωβος αντιδρά σφόδρα όπως και ο Ιωάννης. Η αφορμή έχει δοθεί από το θέμα που προκύπτει σχετικά με την περιτομή των εξ” εθνικών χριστιανών. Ο Σαούλ αφήνει τους εθνικούς να εισέλθουν στην νέα θρησκεία χωρίς περιτομή κι αυτό ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων από τους παραδοσιακούς Εβραίους της ομάδας του Ιησού. Μετά από επεισοδιακή συνέλευση οι μαθητές “πείθονται” για την αναγκαιότητα παράβλεψης της περιτομής για να σώσουν όμως τα προσχήματα, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή θέτουν ως όρο την υποχρεωτική αποχή των εξ” εθνικών προσήλυτων από τα ειδωλόθυτα. Ο Παύλος δέχεται τους όρους, στην πράξη όμως δεν τους εφαρμόζει ποτέ, και δεν αναφέρεται καθόλου σ” αυτούς στις επιστολές του προς τους συνεργούς του. “Εν τούτοις στις Πράξεις (15,19) οι τεθέντες όροι θεωρούνται ότι αποφασίσθηκαν μετά την αποχώρηση των αποστόλων Παύλου και Βαρνάβα και κοινοποιήθηκαν σ” αυτούς με επιστολή (Πραξ. 21,25). Ο Λουκάς συνδύασε τις δυο αποφάσεις σε μια ενιαία. Την υπόθεση αυτή δέχτηκε και ο Β. Στεφανίδης (Εκκλ. Ιστορία, 32-33)” Βλ. Φειδάς (ό.π. σελ. 43) και λίγο πιο κάτω: “παραμένει δυσερμήνευτη η παρασιώπηση των όρων της κοινής αποφάσεως από τον απόστολο Παύλο στην προς Γαλάτας επιστολή (Γαλ. 2,9-10) και η αναφορά του μόνο στον όρο για οικονομική ενίσχυση, ο οποίος δεν συμπεριλαμβανόταν στην επίσημη απόφαση της Αποστολικής Συνόδου”. (Το τερπνόν μετά του ωφελίμου!)
Το σχέδιο έχει φτάσει σε οριακό σημείο. Οι απλοί Εβραίοι που δεν γνωρίζουν την σατανική ραδιουργία του ιερατείου τον κυνηγάνε σαν αιρετικό και προδότη του ιουδαϊσμού. Το ιερατείο δεν αντιδρά! Φανταστείτε ένα σημερινό πράκτορα μιας μυστικής υπηρεσίας που αυτομολεί προς τον εχθρό. Ποια μυστική υπηρεσία, ποιας χώρας δεν θα τον κυνηγήσει λυσσαλέα για να τον εξοντώσει; Κι όμως οι ραβίνοι της Ιερουσαλήμ όχι μόνον δεν τον διώκουν, όχι μόνον σιωπούν και τον προστατεύουν, αλλά ως εκ (νέου) θαύματος σταματούν και οι διωγμοί εναντίον των στασιαστών. Κι όταν το ιερατείο δεν μπορεί πλέον να τον προστατεύσει από την οργή των μη μυημένων ευσεβών Ιουδαίων, τότε αναλαμβάνει η Ρώμη! : “πολλής δε γενομένης στάσεως επιβληθείς ο χιλίαρχος μη διασπασθή (=λυντσαριστεί) Παύλος υπ” αυτών(δηλ. των Σαδδουκαίων), εκέλευσε το στράτευμα καταβήναι και αρπάσαι αυτόν εκ μέσου αυτών άγει ντε εις την παρεμβολήν (=στρατόπεδο)“ Πράξεις κεφ. ΚΓ΄, στιχ. 10.
Ορθώς σημειώνει η Λιλή Ζωγράφου: “τον Ιησού τον συλλαμβάνει η αστυνομία του Ιερατείου, τον καταδικάζει σε πέντε λεπτά, τον οδηγεί αμέσως στον Ρωμαίο προκουράτορα Πιλάτο, που ενδίδει στην πίεση του «οργισμένου πλήθους» και τον καταδικάζει σε θάνατο. Η όλη διαδικασία, μαζί με την εκτέλεση -; σταύρωση, παίρνει 36 ώρες. Στον Παύλο, τον «Απόστολο Του», γίνονται σημεία και τέρατα: Οι Ζηλωτές ζητούν τον Παύλο να τον λιντσάρουν. Αλλά και οι Σαδδουκαίοι …;” και διασώζεται από την παρέμβαση της ίδιας της αυτοκρατορίας! (Λιλή Ζωγράφου, Αντιγνώση, εκδόσεις Αλεξάνδρεια 1974, σελ. 170-171). Τα ίδια συμβαίνουν κι αργότερα όταν τον διασώζει ο προκουράτορας Φήλιξ! Και πάλι στην Έφεσο, και πάλι στη Ρώμη!
Στα κείμενα εμφανίζεται ως Ρωμαίος πολίτης κάτι που δεν υπήρξε ποτέ. “Ο Βολταίρος στο φιλοσοφικό του λεξικό το θεωρεί αδύνατο να υπήρξε ο Παύλος Ρωμαίος πολίτης. Η Ταρσός, εξηγεί, δεν έγινε ρωμαϊκή επαρχία παρά εκατό χρόνια μετά τον Παύλο. Πως θα γινόταν αυτός Ρωμαίος πολίτης;” (Λ. Ζωγράφου, ό.π., σελ. 176)
Κι όμως η ρωμαϊκή εξουσία του συμπεριφέρεται σαν σε ρωμαίο πολίτη. Τον διασώζει πλειστάκις από το μαινόμενο πλήθος και τον φυλακίζει δήθεν ενώ στην πραγματικότητα του προσφέρει άσυλο και χρόνο για να σπείρει τη διδασκαλία του. Σε συνεργασία με τον “φίλο” του Σενέκα οργανώνουν τη μεγάλη συνομωσία κατά του Νέρωνα.
Ο νεαρός αυτοκράτορας είναι πολύ νέος, πολύ ρομαντικός, πολύ φιλέλλην, πολύ ακατάλληλος για τα συμφέροντα του φεουδαρχικού συστήματος που μόλις αρχίζει να παγιώνεται στην επικράτεια της αυτοκρατορίας.
Η Ρώμη καίγεται και οι οπαδοί του Παύλου διασπείρουν τη φήμη ότι ο αυτοκράτορας είναι εμπρηστής. Σενάριο εντελώς ηλίθιο για να πιάσει (ποιος αρχηγός κράτους θα έκαιγε την επικράτειά του και όντως δεν πιάνει. Όλοι κατηγορούν την αίρεση των Ναζωραίων-χριστιανών και εξαπολύεται διωγμός, Ο Παύλος και οι σκοτεινοί σχεδιασμοί του έχουν ως αποτέλεσμα τον θάνατο πολλών αθώων αγνών ιδεολόγων. Λίγο τον απασχολεί …;Ο ίδιος διαφεύγει και πάλι και εξαφανίζεται από το προσκήνιο. Καμιά επίσημη μαρτυρία για το τι απέγινε μετά τα δυο χρόνια της ιδιότυπης “φυλάκισής” του στη Ρώμη. Πλήρης εξαφάνιση!
Ο Παύλος είναι έξυπνος. Γνωρίζει ότι σύντομα θα αρχίσουν οι αμφισβητήσεις, οι αντιρρήσεις, οι αιρέσεις. Πρώτο του μέλημα είναι η οργάνωση ενός δογματικού πυρήνα οπαδών του που θα ακολουθεί, θα διδάσκει και -;εν ανάγκη- θα επιβάλλει δια της βίας τις δικές του ιδέες. Εγκαθιστά παντού δικούς του ανθρώπους ως επισκόπους (δηλαδή επιτηρητές της αυθεντικής εφαρμογής των απόψεών του) και τους εφοδιάζει με επιστολές που διασαφηνίζουν το δόγμα. Όποιος αντιδρά, όποιος έχει αντίθετη γνώμη απομακρύνεται, αποκόπτεται από την “κοινωνία’, ουσιαστικά δηλαδή παραδίδεται στους διώκτες του προς εξόντωση.
Ο Παύλος και οι συνεργοί του δουλεύουν συστηματικά. Πρώτος στόχος η πλήρης ανατροπή των διδασκαλιών του Ιησού ή της ομάδας που εφηύρε τον Ιησού.Έτσι η κοινωνική δικαιοσύνη αντικαθίσταται από τη δικαιοσύνη των ουρανών.Οι δούλοι οφείλουν σεβασμό στους κυρίους τους για να μη βλασφημείται το …; “όνομα του Κυρίου’. Και όλοι μαζί, δούλοι κι ελεύθεροι είναι απλά και μόνο “δούλοι του Θεού” (Ρωμ. ΣΤ΄, 18-22, Κορ. ΣΤ,΄19-20, Ρωμ. Ζ΄, 22-23) για να καθηλώσουμε και τους άτιμους τους Έλληνες που δεν σκύβουν κεφάλι. Οι γυναίκες είναι βδελυρά όντα και καλύτερα κανείς να μη νυμφεύεται, αλλά επειδή υπάρχουν και “ανάγκες” επιτρέπει κατά παραχώρηση την “χρήση” τους δια πορνείαν! Κανείς δεν πρέπει να πολεμά τη ρωμαϊκή εξουσία διότι άλλη η βασιλεία του Καίσαρα κι άλλη του Θεού. Η φιλοσοφία είναι καταστροφική, αφού βάζει το μυαλό σε λειτουργία, γι” αυτό κι απαγορεύεται δια ροπάλου κι αποτελεί κατά τον ευφυή ραβίνο “μωρία’. Τέλος η δεύτερη παρουσία του Κυρίου, δηλαδή η μεγάλη ώρα της επανάστασης, μετατίθεται χρονικά στο απώτερο μέλλον. Ενώ ο Ιησούς υποσχόταν ότι δεν θα παρέλθει η παρούσα γενιά προτού εκπληρωθούν οι υποσχέσεις του, ο Παύλος διαβεβαιώνει ότι θα αργήσει πολύ εκείνη η ώρα και συνιστά υπομονή κι εγκαρτέρηση.
Οργανώνει το δίκτυό του και στελεχώνει τις εκκλησίες με τυφλά εκτελεστικά του όργανα. Ο φίλος και “συνεργός” (βλ. Γ. Πατρώνου, Προλεγόμενα στην έρευνα των Πράξεων, εκδ. Πουρνάρα 1993, σελ. 174) του Λουκάς αναλαμβάνει να συγγράψει τα γεγονότα όπως θα έπρεπε να είναι, σύμφωνα με τις προτιμήσεις του ιερατείου και να κατοχυρώσει την παύλεια διδασκαλία ως δόγμα καθολικά αποδεκτό.
Οι αυθεντικοί μαθητές βράζουν αλλά τα χέρια τους είναι δεμένα. Ο Πέτρος συλλαμβάνεται και εκτελείται στη Ρώμη, ο Ιάκωβος δολοφονείται (σύμφωνα με το χωρίο Πραξ. 12,2 ο Ιάκωβος δολοφονήθηκε προ του 44 μ.Χ., δηλαδή προ της Αποστολικής Συνόδου στην οποία ο συγγραφέας του ίδιου έργου υποστηρίζει ότι μετείχε!) και ο Ιωάννης εξορίζεται σ” ένα ξερονήσι όπου εντός παραληρημάτων συγγράφει δυσοίωνα και φρικιαστικά βιβλία απόλυτης απόγνωσης.
Ο παυλιανισμός έχει επικρατήσει. Ο Παύλος φροντίζει να μη χαθούν μαζί του όλα όσα έχει κάνει για την επικράτηση του ιουδαϊσμού παγκοσμίως. Διορίζει συνεχιστές του, ουσιαστικά είναι ο εφευρέτης του επισκοπικού θεσμού, δηλαδή της αδιαφανούς συνεχίσεως του σκοτεινού έργου του από μια αφοσιωμένη μυημένη ομάδα πιστών κατά τα πρότυπα του μασονισμού.
Έκτοτε κάθε εκκλησιαστικός άνδρας που ξεφεύγει από την παύλεια παράδοση κατηγορείται ως αιρετικός και διώκεται απηνώς από το επίσημο ιερατείο.
Διαμορφώνεται στη βάσει του παύλειου δόγματος ο κανόνας της ΚΔ. Όσα κείμενα δεν συμφωνούν με το δόγμα αυτό εξοστρακίζονται, καταστρέφονται, αποσιωπούνται. Όσα εγκρίνονται υφίστανται εξονυχιστικό έλεγχο και εξόφθαλμες αλλοιώσεις. Η ΚΔ αποτελείται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% από τις επιστολές του Παύλου και τα έργα του πιστού του συνεργού Λουκά. Η αποκάλυψη του Ιωάννη το μόνον έργο της ΚΔ καθώς φαίνεται που πραγματικά ανήκει στον γνωστό μαθητή του Χριστού, απορρίπτεται από τον αρχικό κανόνα και μόνον πολύ αργότερα αναγνωρίζεται από την εκκλησία, ωστόσο ακόμη και σήμερα αντιμετωπίζεται με μεγάλη επιφύλαξη και διφορούμενη κριτική.
Την όχι απλώς αποφασιστική, αλλά αποκλειστική συμβολή του Παύλου στη διαμόρφωση της χριστιανικής θρησκείας καθιστούν σαφέστερη τα περισσότερα γνωστικά κείμενα του τέλους του α΄ και του β΄ αιώνα μ.Χ., όπου αναγνωρίζεται η ηγετική φυσιογνωμία του. Στο σύστημα του Μαρκίωνα π.χ. οι επιστολές του αποστόλου Παύλου και η επιτομή του ευαγγελίου του Λουκά έχουν απόλυτο κύρος και αυθεντία. Η ηγετική αυτή θέση του Παύλου διατηρήθηκε δια μέσου των αιώνων και είναι χαρακτηριστικό ότι τον 6ο και 7ο αιώνα μ.Χ. εμφανίστηκε η αίρεση των Παυλικιανών, μια συγκρητιστική σύνθεση των στοιχείων του Γνωστικισμού και του Μανιχαϊσμού των πρώτων αιώνων. Οι Παυλικιανοί θεωρούσαν τον απόστολο Παύλο“ως τον κατ” εξοχήν διδάσκαλό τους και έτρεφαν απόλυτο σεβασμό προς το πρόσωπό του” (Βλ. Φειδά, Εκκλ. Ιστορία τ. Α΄, σελ. 767).
Το γεγονός είναι ότι την εποχή εκείνη, στην σχετικά ασήμαντη για την αχανή αυτοκρατορία περιοχή της Παλαιστίνης, συνελήφθη και εξετελέσθη (με εκτελεστικό όργανο τον Σαούλ -; Παύλο) το μεγαλύτερο έγκλημα στην Ιστορία όλων των εποχών. Τέθηκαν τα θεμέλια του θριάμβου του δογματισμού και του σκοταδισμού εις βάρος της ελευθερίας του Πνεύματος: “ο ιουδαϊσμός είναι αποφασισμένος να ξεριζώσει τον ελληνικό πολιτισμό και μαζί του τον κίνδυνο που απειλεί την ύπαρξή του πολύπλευρα. Να τον ξεριζώσει στην κυριολεξία. Γι” αυτό και ο Παύλος θα φανεί τόσο ελαστικός στο τόσο ουσιαστικό θέμα της περιτομής. Και δε θα υποχωρήσει πουθενά, προκειμένου να εισδύσει στο μυαλό και τις συνειδήσεις των λαών. Δεν επρόκειτο, όπως ισχυρίστηκαν πολλοί, για έναν νεωτεριστή και αναμορφωτή. Ο Παύλος δεν άλλαξε ούτε μια οξεία από τον απολιθωμένο Μωσαϊκό Νόμο.” (Λ. Ζωγράφου, Αντιγνώση , σελ. 220). Αυτόν τον Μωσαϊκό Νόμο εστάλη να διδάξει στα έθνη, ο Παύλος. Όχι φυσικά από θρησκευτικό φανατισμό, αλλά από την αστείρευτη δίψα του ιουδαϊκού ιερατείου για Εξουσία και όλα τα παρεπόμενα της.
Το κωμικοτραγικό είναι ότι στο αρχικό κήρυγμα του Ιησού -;φανταστικό ή πραγματικό δεν έχει σημασία- υπάρχει η δραματική προειδοποίηση, την οποία οι λογοκριτές δεν θεώρησαν επικίνδυνη ώστε να την απαλείψουν: “φυλαχθείτε από τους ψευδοπροφήτες και κείνους που θα παρουσιαστούν τάχα από μέρους μου’. Δυστυχώς μια θράκα ημιμαθών και προκατειλημμένων ανθρώπων δεν στάθηκε ικανή να αντιληφθεί τη συμβουλή αυτή και να προφυλάξει την ανθρωπότητα από τη μεγάλη παγίδα. Τα υπόλοιπα αποτελούν απλά Ιστορία …;
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
Λιλή Ζωγράφου, Αντιγνώση, ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ 1974
Βλάσσιου Φειδά, Εκκλησιατική Ιστορία τ. Α΄, Αθήνα 1992
Γ. Πατρώνου, Προλεγόμενα στην έρευνα των Πράξεων, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π. ΠΟΥΡΝΑΡΑ 1993
Γ. Πστρώνου, Η ιστορική πορεία του Ιησού, ΔΟΜΟΣ 1992
Γ. Γαλίτη, Ιστορία εποχής της Καινής Διαθήκης, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, 1991
Σ. Αγουρίδου, Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, ΓΡΗΓΟΡΗ, γ΄έκδοση 1991
Γ. Γαλίτη, Ερμηνευτικά της Καινής Διαθήκης, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, 1993
Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη (μετά συντόμου ερμηνείας), ΣΩΤΗΡ, 1978
Από την ιστοσελίδα:_http://www.antidogma.gr/
***************************************************************************************************
Οι πλαστογραφημένες επιστολές του Παύλου (http://sfrang.blogspot.gr/2010/10/blog-post_9200.html)
Πλαστογραφίες και μυθεύματα (http://sfrang.blogspot.gr/2009/07/blog-post_15.html)
Σύμφωνα με τις Πράξεις των Αποστόλων (Π.Α.) ο Παύλος ήρθε το έτος 60 ως κρατούμενος στη Ρώμη (Π.Α. 28.14-26) και έμεινε δύο χρόνια σε νοικιασμένο οίκημα. Εκεί δεχόταν δε επισκέψεις φίλων του (Π.Α. 28.30) Ούτε εμίρης πετρελαίων από την Αραβία να ήταν! Λένε λοιπόν διάφοροι «πατέρες» ότι εκεί ο Παύλος απέκτησε σχέσεις με τον Σενέκα. Μόνο που ιστορικά δεν τεκμηριώνεται ότι ο Παύλος βρέθηκε πράγματι καν στη Ρώμη. Εκτιμάται ότι πέθανε περί το έτος 62, ενώ η χριστιανική παράδοση (άλλο σώμα μυθοπλασιών αυτό!) μεταθέτει το θάνατό του στο έτος 67, ώστε να πέφτει μέσα στην περίοδο των διωγμών του Νέρωνα!
Παύλος και παραμύθια! (http://sfrang.blogspot.gr/2010/10/blog-post_17.html)
Κοίταζα πάλι κάποια παλιά βιβλία και έπεσα σε περιγραφές της βιογραφίας αυτού του Παύλου. Λέγεται ότι παρακολούθησε με «ενδιαφέρον» τη θανάτωση με λιθοβολισμό του Στέφανου, αλλά συμμετείχε επίσης αυτόκλητος σε συλλήψεις (Π.Α.=Πράξεις Αποστόλων, Κεφ. 8, 3 Σαῦλος δὲ ἐλυμαίνετο τὴν ἐκκλησίαν κατὰ τοὺς οἴκους εἰσπορευόμενος, σύρων τε ἄνδρας καὶ γυναῖκας παρεδίδου εἰς φυλακήν.) Δίνεται μια εικόνα ενός σκληρού φανατικού, ίσως για να δοθεί μεγαλύτερη σημασία στη μεταπήδησή του στο στρατόπεδο των χριστιανών. Αν ήταν ο Παύλος έτσι όπως περιγράφεται στις Π.Α., σίγουρα δεν άλλαξε χαρακτήρα και συμπεριφέρετο με ίδιο τρόπο και αργότερα, γι’ αυτό τον κυνήγησαν στην Αραβία, τσακώθηκε με όλους τους παραδοσιακούς μαθητές του Ιησού και στη συνέχεια εκδιώχθηκε στη Θες/νίκη και στη Βέροια, ενώ στην Αθήνα χλευάστηκε, όπως αναφέραμε (και αν πράγματι επισκέφτηκε την πόλη).
Παύλος, Άρειος Πάγος και μυθοπλασίες…
Ο ΑΡΧΙΕΠΊΣΚΟΠΟΣ ΣΤΗΝ ΠΝΎΚΑ
Για την προσφορά του Αποστόλου των Εθνών, Παύλου, στον πολιτισμό της Ευρώπης μίλησε χθες ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος από τον άμβωνα του Ναού του Αποστόλου Παύλου στην Αθήνα. «Οι Αθηναίοι, οι Έλληνες, οι Ευρωπαίοι πρέπει να ευχαριστούμε περισσότερο απ΄ όλους τον Παύλο» είπε ο Αρχιεπίσκοπος απευθυνόμενος στους πιστούς με αφορμή τη χθεσινή εορτή των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.
Ο Απόστολος Παύλος, πρόσθεσε ο κ. Ιερώνυμος, «είναι ο διδάσκαλός μας. Είναι ο κήρυκας της αγάπης, είναι ένας κοινωνικός εργάτης». Αργά το βράδυ ο Αρχιεπίσκοπος προεξήρχε στην ειδική τελετή που γίνεται κάθε χρόνο από την Εκκλησία της Ελλάδος στον Βράχο της Πνύκας όπου ο Απόστολος Παύλος κήρυξε το Ευαγγέλιο.
(ΒΗΜΑ, 30/6/2009)
Ο Παύλος παρουσιάζει λοιπόν, μαζί με τις χριστολογικές ιδεοληψίες του, μικρασιατικές ηθικολογίες δικής του επιλογής, τις οποίες είχε προσλάβει από τον ιουδαϊκό/ελληνιστικό περίγυρό του. Άρα ουσιαστικά «δημιουργούσε» με αυτές τις ομιλίες και τις επιστολές του το περιεχόμενο της χριστιανικής θρησκείας, χωρίς να διαθέτει ο ίδιος πλήρη γνώση για τα όποια πραγματικά περιστατικά και τη διδασκαλία του Ιησού! Στη συνέχεια συνέγραψαν οι γνωστοί ή άλλοι συγγραφείς τα ευαγγέλια στηριζόμενοι και στις εντυπώσεις που είχε διαδώσει ο Παύλος – με πάμπολλες μυθοπλασίες!
Αυτά σίγουρα τα γνωρίζει ο αρχιεπίσκοπος, προτιμάει όμως -επειδή ουσιαστικά μόνο γερόντια και ιδιοτελείς κόλακες (κάνουν πως) τον ακούν- να αναφέρεται σε μια απλοϊκή ισοπεδωμένη θεολογία, η οποία πρέπει να δίνει στο ακροατήριο την εντύπωση της ενότητας περιεχομένου, καθώς επίσης χρονικής και γεωγραφικής εγκυρότητας των γεγονότων.
Στα επόμενα, ως προς τα πραγματικά γεγονότα της υποτιθέμενης επίσκεψης και ομιλίας του Παύλου στην Αθήνα, θα ακολουθήσω τη σειρά του συγγραφέα Μάριου Βερέττα από το τεύχος «Η ύποπτη «επίσκεψη» του Αποστ. Παύλου στην Αθήνα», β” έκδοση, 2001.
Η επίσκεψη στην Αθήνα περιγράφεται στις Πράξεις των Αποστόλων, η οποία επίσκεψη έγινε μετά την εκδίωξη του Παύλου από τη Βέροια. Εδώ στην Αθήνα (Πράξεις 17.17) κουβέντιαζε ο Παύλος στη συναγωγή με τους Ιουδαίους και με τους θεοσεβούμενους, όπως επίσης και κάθε ημέρα στην αγορά μ” εκείνους που τύχαινε να παρευρίσκονται (διελέγετο μεν ουν εν τη συναγωγή τοις Ιουδαίοις και τοις σεβομένοις και εν τη αγορά κατά πάσαν ημέραν προς τους παρατυγχάνοντας.)
Συγκρατούμε εδώ δύο πράγματα: 1) Όπου αναφέρεται στις Πράξεις ότι ο Παύλος «κήρυξε», σημαίνει ότι επισκεπτόταν τις Συναγωγές, άρα απευθυνόταν σε Ιουδαίους που ζούσαν στον ελλαδικό χώρο. Αν από αυτό βγάζει ο αρχιεπίσκοπος το συμπέρασμα ότι ο Παύλος είναι δάσκαλος των Ελλήνων και των Ευρωπαίων, μάλλον συνειδητό λάθος κάνει, αφού προφανώς δεν έχει κάτι καλύτερο να πει! 2) Αναφέροντας ο συγγραφέας των Πράξεων ότι στην Αγορά συζητούσαν οι Αθηναίοι καθημερινά, όλοι με όλους, δεν λέει κάτι καινούργιο, άρα και ο Παύλος δεν έκανε κάτι πρωτότυπο. Η επισήμανση όμως του γεγονότος στο «θεόπνευστο» κείμενο δείχνει ότι ο συγγραφέας δεν φαίνεται να το γνώριζε και το κατέγραψε ως σημαντικό, ενώ αφήνει άλλα πολύ σημαντικότερα χωρίς αναφορά.
Π.χ., ο λόγος της μετάβασης στον Άρειο Πάγο είναι ακατανόητος και δεν εξηγείται πουθενά (17.18): Εκεί που μίλαγε ο Παύλος στην Αγορά από δω κι από κει, κάποιοι φιλόσοφοι αναρωτήθηκαν, τι αν θέλοι ο σπερμολόγος ούτος λέγειν; Τι λέει αυτός ο λογάς/ο φλύαρος/ο κουτσομπόλης; Αυτές είναι οι αποδόσεις της λέξης σπερμολόγος. Οπότε επιλαβόμενοι τε αυτού επί τον Άρειον Πάγον ήγαγον. Πήραν, λοιπόν, το σπερμολόγο και τον έφεραν στον Άρειο Πάγο.
Καίριο ερώτημα: γιατί έπρεπε να μεταφερθούν ομιλητής και ακροατήριο κάπου αλλού για να μάθουν τα εισαγωγικά των απόψεων του Παύλου; Αφού βλέπουμε παρακάτω ότι το λογύδριό του κράτησε το πολύ 5-6 λεπτά, ήταν ανάγκη να μεταβούν κάπου αλλού; Και μάλιστα στο βραχώδη Άρειο Πάγο;
Έστω λοιπόν, εμφανίζεται ο Παύλος (17.22) στα βράχια: Σταθείς δε ο Παύλος εν μέσω του Αρείου Πάγου έφη… Όποιος έχει πάει στον αρχαιολογικό χώρο της Ακροπόλεως, ξέρει ότι ο Άρειος Πάγος δεν ήταν και δεν είναι θέατρο, αλλά ένας βράχος απότομος και απόκρημνος. Δεν υπάρχει «μέσο του Αρείου Πάγου», υπάρχουν όμως κορυφή και πλαγιές του βράχου. Προφανώς, αυτός που έγραψε τις Πράξεις ή αυτός που διηγήθηκε τα περιστατικά για να καταγραφούν, δεν βρέθηκε ποτέ στο συγκεκριμένο σημείο!
Εδώ να παρατηρήσω ότι και ο αρχιεπίσκοπος κάνει μια λαθροχειρία και: ενώ οι Πράξεις αναφέρουν τον Άρειο Πάγο, οργανώνει τη γιορτή στην Πνύκα, στην οποία γιορτή παρίστανται εκπρόσωποι όλων των πολιτικών και εκκλησιαστικών αρχών της χώρας, με ζωντανή τηλεοπτική και ραδιοφωνική μετάδοση ανά την Ελλάδα και, μέσω δορυφορικών διαύλων, ανά τον κόσμο.
Η Πνύκα, η οποία ήταν και παραμένει θεατροειδής έκταση, βρίσκεται στο Λόφο του Φιλοπάππου, στην απέναντι πλευρά του πεζόδρομου από εκείνη που βρίσκεται ο Άρειος Πάγος. Εδώ συνεκαλείτο η Εκκλησία του Δήμου, δηλαδή η Συνέλευση των Αθηναίων και αυτός ακριβώς ο χώρος προσφέρεται για συναθροίσεις και ομιλίες. Δεν είναι δε απίθανο να μίλησε στην πραγματικότητα εκεί ο Παύλος, αν όλη η ιστορία αληθεύει. Μάλιστα, σ” ένα σχετικό γραμματόσημο που είχε κυκλοφορήσει παλαιότερα στην Ελλάδα, ο ομιλητής παρουσιάζεται πράγματι σε χώρο που μοιάζει στην Πνύκα, αν και στον τίτλο του γραμματοσήμου γίνεται αναφορά στο βραχώδη Άρειο Πάγο.
Αφού όμως στις Πράξεις αναφέρεται ο Άρειος Πάγος ως τόπος της ομιλίας, οι ιερές παραδόσεις επιβάλλουν να σκαρφαλώνουν οι παπάδες σ” αυτά τα βράχια, αφού αυτό επιτάσσει η πίστη στα ιερά βιβλία! Να μην επικαλούνται μερικοί τις ιερές παραδόσεις, μόνο όποτε αυτές βολεύουν…
Είναι προφανές ότι ο Άρειος Πάγος δεν ήταν τόπος θρησκευτικών διαλέξεων και συζητήσεων. Για το σκοπό αυτό υπήρχε η Αγορά, υπήρχαν τα κουρεία και τα λοιπά καταστήματα. Όπως γράφει ο Στράβων (Γεωγραφικά 9, 1, 16) οι Αθηναίοι διατηρούσαν «το πάτριον πολίτευμα» με όλους τους θεσμούς, δεν είχε αλλάξει η σημασία των θεσμικών λειτουργιών. Ο Άρειος Πάγος ήταν λοιπόν δικαστήριο που συνερχόταν σπάνια για να εκδικάσει ειδεχθή εγκλήματα (φόνους συγγενών κ.ά.), ενώ για λιγότερο σημαντικά αδικήματα λειτουργούσαν άλλα κατώτερα δικαστήρια. Ο Μ. Βερέττας περιγράφει στο τεύχος που προανέφερα, λεπτομέρειες για τη λειτουργία του Άρειου Πάγου, τις οποίες παραλείπουμε εδώ.
Από τα προηγούμενα δεν είναι δυνατόν να εξηγηθεί, γιατί μετακινήθηκαν Παύλος και ακροατήριο στον Άρειο Πάγο, εκτός αν είχε διαπραχθεί κάποιος φόνος, πράγμα που δεν προκύπτει από πουθενά. Μια άλλη εκδοχή είναι να ήθελαν οι Αθηναίοι να τον δικάσουν για όσα συνέβησαν στη Θεσ/νίκη και τη Βέρροια, απ” όπου αναγκάστηκε ο Παύλος να διαφύγει, νύχτα και κρυφά. Αλλά και τέτοια εκδοχή δεν τεκμηριώνεται από πληροφορίες και είναι απίθανο οι Αθηναίοι να είχαν δικαστική συνεργασία με τους Βορειοελλαδίτες. Απ” την άλλη πλευρά, δεν δίνεται καμιά εξήγηση, γιατί δεν έγινε η συζήτηση στην Αγορά, στην Ακαδημία ή σε κάποια άλλη φιλοσοφική Σχολή. Γιατί τέτοια σπουδή να συρθούν -ομιλητής και ακροατήριο- στον Άρειο Πάγο; Γι” αυτό έχω ήδη αναρωτηθεί στα προηγούμενα, πώς αναφέρονται στο «θεόπνευστο» κείμενο αυτονόητα ή δευτερεύοντα θέματα και παραλείπονται σημαντικά;
Δύο τινά πρέπει να υποθέσουμε: Είτε η αναφορά του Άρειου Πάγου γίνεται για να προσδοθεί κύρος στον Παύλο (μέχρι και τον Άρειο Πάγο τού παραχώρησαν οι ειδωλολάτρες!), είτε δεν συνέβη τίποτα από αυτά και ο συγγραφέας τα συναρμολόγησε από σκόρπιες γνώσεις που είχε, όπως έχει γίνει με πολλά άλλα επεισόδια των ιερών βιβλίων. Δεν ήξερε ο συγγραφέας των Πράξεων για την Ακαδημία του Πλάτωνα, για το Λύκειο του Αριστοτέλη ή για τον Κήπο του Επίκουρου, όπου γίνονταν συστηματικά φιλοσοφικές συζητήσεις. Είχε πληροφορηθεί μόνο για τον Άρειο Πάγο ως σπουδαίο «κτήριο» και θεσμό και σκέφτηκε να κατασκευάσει εκεί ένα σκηνικό για την ομιλία του Παύλου.
Εν πάση περιπτώσει, κάπου εκεί γύρω από την Ακρόπολη απευθύνθηκε ο Παύλος στους Αθηναίους με ένα λογύδριο 194 λέξεων, όπως μέτρησε ο Μ. Βερέττας (μπράβο για την υπομονή του!) Το κείμενο αυτό (17.22-31) δεν λέει τίποτα αξιόλογο, αλλά πολύ περισσότερο δεν μπορεί να σήμαινε οτιδήποτε για τους Αθηναίους, οι οποίοι άκουγαν ακαδημαϊκούς και περιπατητικούς, επικούρειους, κυνικούς και στωικούς ρήτορες με αφηρημένες έννοιες, πολύπλοκους συλλογισμούς και σύνθετα ρητορικά σχήματα στο λόγο τους, άκουγαν στα θέατρα Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αριστοφάνη και όσων άλλων τα έργα χάθηκαν, επί ώρες και ημέρες. Τι να εισπράξουν λοιπόν από το ρηχό λογύδριο των δύο παραγράφων του Παύλου;Γι” αυτό ακούγεται πολύ εξωπραγματική η κρίση του αρχιεπισκόπου ότι ο Παύλος ήταν δάσκαλος των Ελλήνων και των Ευρωπαίων: οι Αθηναίοι και οι Ρωμαίοι εκείνης της εποχής είχαν ακούσει πολύ σημαντικότερους δασκάλους από τον μικρασιάτη προσηλυτιστή!
Να σημειώσουμε εδώ, ως προς το περιεχόμενο αυτού του λόγου, ότι ο Παύλος προσφωνεί τους Αθηναίους ως δεισιδαιμονέστατους, δηλαδή ως υπερβαλλόντως θεοσεβείς, πράγμα που είναι ανοησία, δεδομένου ότι παράλληλα με τους θεοσεβούμενους φιλοσόφους υπήρχαν και πολλοί άθεοι ή αδιάφοροι… Η δε αναφορά του στο βωμό τω αγνώστω θεώ αποτελεί επίσης παρανόηση ή παραποίηση. Ο Παυσανίας που πέρασε από την Αθήνα 2 δεκαετίες μετά την υποτιθέμενη επίσκεψη του Παύλου, περιγράφει αυτό το βωμό που βρισκόταν στη Μουνιχία (Πειραιάς) και προφανώς ήταν αφιερωμένος στον τυχόν άγνωστο στους Αθηναίους θεό που είχαν οι ξένοι ναυτικοί και έμποροι, οι οποίοι επισκέπτονταν τη χώρα.
Ενδιαφέρον είναι επίσης ότι δεν ανέφερε ο Παύλος καν το όνομα του κυρίου του, για τον οποίο μιλούσε στους Αθηναίους, ολόκληρος «υιός θεού», τον οποίο θεωρούσαν όμως οι χριστιανοί επίσης θεό και όχι ημίθεο. Μάλλον δεν υπήρχε τότε ακόμα αυτή η ιδέα περί τριαδικότητας (αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Θεόφιλο Αλεξανδρείας περίπου 100 χρόνια μετά!) και ο «δάσκαλος που αναστήθηκε» εθεωρείτο απλά ένας προφήτης. Το όνομα Ιησούς πάντως δεν αναφέρεται στο λογύδριο του Παύλου και το Χριστός ως μόνιμη προσωνυμία ήταν έτσι κι αλλιώς ιστορικά μεταγενέστερο.Κρίνοντας από τα απλοϊκά λεκτικά σχήματα του Παύλου που απευθύνονταν σε ανθρώπους μειωμένης παιδείας, ο περιοδεύων προσηλυτιστής φαίνεται να θεωρεί ότι έχει μπροστά του ακροατήριο αγροτών της Μέσης Ανατολής. Ήταν αναμενόμενο λοιπόν να προκαλέσουν τα λεγόμενα από τον Παύλο θυμηδία στους Αθηναίους… Έτσι κι έγινε (17.32), ακούσαντες ανάστασιν νεκρών οι μεν εχλεύαζον, οι δε είπον: ακουσόμεθά σου πάλιν περί τούτου! Περίπου: να μας τα ξαναπείς άλλη μια φορά… ενώ κάποιοι άλλοι χλεύαζαν για τις ανοησίες! Οπότε, κάνοντας την ανάγκην φιλοτιμίαν, εξήλθεν ο Παύλος εκ του μέσου αυτών!Δεν έκανε οποιαδήποτε προσπάθεια να τα εξηγήσει επί τόπου, όπως του ζήτησαν περιπαικτικά, δεν έκλεισε ραντεβού για άλλη μέρα να τους πει περισσότερα, έφυγε και ανεχώρησε για την Κόρινθο. Αν είχε συμβεί οτιδήποτε άλλο σημαντικό, σίγουρα θα αναφερόταν στις Πράξεις. Επί πλέον συμειώνουμε εδώ ότι έφυγε ο Παύλος από τη μέση της ομήγυρης των ακροατών, άρα μας πληροφορεί το κείμενο ότι ήταν και οι ακροατές σκαρφαλωμένοι στο βράχο του Αρείου Πάγου. Πράγματι, ο συγγραφέας των Πράξεων ούτε υποψιάζεται ότι όλα αυτά που περιγράφει, τα έχει τοποθετήσει σε ένα απόκρημνο βράχο…Ας μεταφερθούμε όμως προς στιγμή σ” εκείνη την εποχή, χωρίς τις γνώσεις των μεταγενέστερων εξελίξεων. Οι Αθηναίοι ακούν τον Παύλο να μιλάει για κάποιον που αναστήθηκε, για κάποιον Ιησού δεν έχουν ακούσει κατά πάσα πιθανότητα ποτέ, ούτε ο ίδιος ο Παύλος αναφέρει το όνομα του θεού, ημίθεου, θεάνθρωπου κτλ., τον οποίο θέλει να προβάλλει… Tι μπορεί να σκέφτηκαν οι ακροατές του; Πιθανόν ότι τους μιλάει για τον Μίθρα ή για τον Όσιρη ή για τον Άττη ή για τον Άδονη ή για κάποιον από τους συνολικά 15-16 χρονικά παλαιότερους θεούς, ημίθεους, προφήτες, μεσσίες που έχουν στο βιογραφικό τους μια θανάτωση και ανάσταση μετά από τρεις ημέρες! Όλοι αυτοί ήταν ήδη περισσότερο ή λιγότερο γνωστοί, αφού υπήρχαν στον ελλαδικό χώρο ήδη ιερά, πέρα από αυτά της ελληνικής, της πέρσικης, της αιγυπτιακής και άλλων θρησκειών. Προφανώς, οι Αθηναίοι ακροατές χλεύασαν τον ομιλητή, γιατί δεν δέχονταν γενικώς φωτισμένους μεσσίες, ιδιοτελείς σωτήρες και αναστημένους νεκρούς, ούτε δικούς τους ούτε και ξένους. Θα σκέφτηκαν μάλλον: «Πάλι το γνωστό παραμύθι θέλει να μας πουλήσει αυτός!»
Η προσχώρηση στη διδασκαλία του Παύλου -χριστιανισμός ως θρησκεία δεν υπήρχε ακόμα- ενός Διονύσιου και μιας γυναίκας, είναι σίγουρα μεταγενέστερη προσθήκη στο κείμενο, για να μη φανεί ότι πήγε ολόκληρη η επίσκεψη χαμένη. Η αναφορά στους δύο προσήλυτους περνάει ξώφαλτσα τη στιγμή που θα έπρεπε, εκείνοι που αποδέχθηκαν τα λεχθέντα του Παύλου και δεν χλεύασαν, να προβληθούν στο κείμενο με την επιχειρηματολογία τους, σε αντιπαράθεση με τους άλλους. Ενώ περιγράφει ο συγγραφέας το αυτονόητο, ότι οι Αθηναίοι συζητούσαν ελεύθερα στην Αγορά, δεν θεώρησε σκόπιμο να αναφερθεί στους δύο οπαδούς που απέκτησε ο Παύλος; Στα κρυφά προσχώρησαν, πού και σε ποιον το δήλωσαν αφού ο Παύλος έφυγε με τη συνοδεία του αμέσως για Κόρινθο; Δεν μαθεύτηκε τίποτα στον περίγυρό των νέων πιστών;
Απ” την άλλη πλευρά, είναι γνωστό ότι, όταν παρουσιαστεί κάποιος παραδοξολόγος και ανακοινώσει πράγματα και θάματα, πάντα βρίσκονται άνθρωποι υπεράνω πάσης υποψίας αλλά, στην πραγματικότητα, φοβισμένοι και ανασφαλείς χαρακτήρες, που θα δηλώσουν γοητευμένοι από τον παραδοξολόγο. Πολύ πρόσφατα περιγράφηκε στις εφημερίδες η δραστηριότητα στην Ελλάδα ενός ντόπιου μάγου, από τον οποίον μια εισαγγελέας, κάποιοι φοιτητές και ο ηθοποιός Παύλος Χαϊκάλης «πείσθηκαν» για τις δυνάμεις και τις θαυματουργές ικανότητες που διέθετε. Ο συγκεκριμένος είχεαναστήσει (!) στη Δαφνούλα Ηλείας και ένα νεκρό παιδί! Γιατί να μην προσχωρήσει λοιπόν στις θολές δοξασίες του Παύλου κι αυτός ο (άγνωστος κατά τ” άλλα) Διονύσιος;
«Γένος αβούλευτον, ανόσιον, αναίσχυντον, βδελυρόν, απονενοημένον, το στόμα εύλυτον έχον προς λοιδορίαν, μεμψίμοιρον και καρδαμογλύφον, βαρβαρόφωνον, φιλαίτιον, φιλοτάραχον, μικρολόγον, μικρόψυχον, στωμύλον, υπερφίαλον, αθέμιστον, δολερόν.»
ΥΓ: Διαβάζω σε ένα χριστιανικό σύγγραμμα για την παρουσία του Παύλου στην Αθήνα. Αρχικά γράφει ότι Παύλος θεώρησε «τους κατοίκους της «ως δεισιδαιμονεστέρους», παραδεδομένους τελείως στη λατρεία των ειδώλων» και στη συνέχεια, όταν αναλύει (ας πούμε τώρα) την ομιλία του, γράφει για την ίδια φράση «επαίνεσε τη θεοσέβεια των Αθηναίων». Σε μια παράγραφο δύο διαφορετικές αποδόσεις – ορθόδοξη εμβρίθεια! Ο χαρακτηρισμός αυτός αποδίδεται νεοελληνικά όπως γράφηκε παραπάνω ή όπως το είδα σε διάφορες μεταφράσεις ως θεοσεβέστατους.
Αφού παρατέθηκαν στο προαναφερόμενο σύγγραμμα αυτά και διάφορα άλλα, τα οποία είναι παραγέμισμα και δεν έχουν καμιά σχέση με το κείμενο των Πράξεων, γράφει ο συντάκτης του πονήματος: «Μπορεί να θεωρηθεί αναντίρρητο ότι ο Παύλος μίλησε στον λόφο του Αρείου Πάγου.» Δεν είναι αναντίρρητο, μπορεί να θεωρηθεί μόνο… μέχρι νεωτέρας ίσως! Προφανώς δεν είναι και ο ίδιος καθόλου βέβαιος ότι συνέβησαν τα περιγραφόμενα και προσπαθεί να δώσει θάρρος στον εαυτό του και τους όποιους ανασφαλείς αναγνώστες του.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)
Print 
PDFΣχετικά θέματα:
- ΤΟ ΑΠΟΛΛΩΝΕΙΟΝ ΜΑΝΤΕΙΟΝ ΔΕΛΦΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΨΕΥΔΟΥΣ ΚΑΙ ΑΠΑΤΗΣ
- «Η εγκληματική ιστορία του Χριστιανισμού». Συνέντευξη του συγγραφέα Karlheinz Deschner
- Απόστολος Χατζηχρήστος – Παραπονιάρικό μου
- Η Ιστορία του Διαβόλου (History of the Devil)
- Περί χριστιανών και Χριστιανισμού (Φρίντριχ Νίτσε)
mixalis on 
stauros on 
xrhsp on 
vomolloxius on 
Politropos Dionisis on 
«Είναι πιθανό η ανθρωπότητα να βρίσκεται στο κατώφλι μια χρυσής εποχής. Αν είναι έτσι όμως, πρέπει πρώτα να αποκεφαλίσουμε το δράκο που φυλάει την πόρτα, και ο δράκος αυτός είναι η θρησκεία.»
8 σχόλια
Μεταπήδηση στη φόρμα σχολίων ↓
Νικόλαος Βουλγαράκης
23 Απριλίου 2013 στις 10:28 μμ (UTC 3) Σύνδεση με αυτό το σχόλιο
Αγαπητέ/οι
Διάβασα κείμενα με προσοχή. Το αν διαφωνώ δεν έχει σημασία διότι στα δικά μου άρθρα που βρίσκονται κάπου στο Internet θα διαφωνείς και εσύ. Αυτό όμως δεν με κάνει αντίπαλο σου /σας. Το αν βρήκες σφάλματα στις χριστιανικές θρησκείες γιατί πρέπει να απορριφτεί ο Χριστός: Το αν μολύνθηκε η ατμόσφαιρα γιατί φταίει ο ήλιος; Το αν χτίσαμε πόλεις και δεν βλέπουμε ουρανό γιατί φταίνε τα άστρα;
Μήπως αν απορρίψουμε τον Θεό αν πούμε οτι δεν υπήρξε Χριστός αν καταργήσουμε το Ευαγγέλιο μήπως καταργείται η ύπαρξη τους; Φυσικά και όχι. Η πίστη στην ύπαρξη του Θεού είναι απλά ,παραδοχή έστω, της ύπαρξης του και ειλικρινή ερευνητή των γραφών για να βεβαιωθούμε αν πράγματι υπάρχει . Το 1980 ένα ήσυχο βράδυ κατά την μελέτη της γραφής αντιλήφθηκα ότι για μένα και τα λάθη μου ήρθε και πέθανε ο Χριστός στον Σταυρό. Έτσι απλά Από τότε η ζωή μου άλλαξε. Το είδαν και το βλέπουν οι γύρω μου. Τα άλλα είναι περίσσια.Άλλο θρησκείες και άλλο Χριστός ! Εγώ είμαι λυτρωμένος και χαίρομαι. Σε ευχαριστώ.
stauros
23 Απριλίου 2013 στις 10:55 μμ (UTC 3) Σύνδεση με αυτό το σχόλιο
Τυχερέ Νικόλαε! Εγώ που διάβαζα χρόνια και ζαμάνια την γραφή δεν αντιλήφθηκα ότι για μένα και τα λάθη μου ήρθε και πέθανε ο Χριστός στον Σταυρό.
Έτσι απλά από τότε η ζωή μου παραμένει ίδια. Το είδαν και το βλέπουν οι γύρω μου. Τα άλλα είναι περίσσια…. Εγώ είμαι χαμένος και
λυπάμαιχαίρομαι.«Ποιος από σας αν έχει 100 πρόβατα και χάσει το ένα απ΄ αυτά, δεν αφήνει τα 99 και δεν ψάχνει ασταμάτητα, ώσπου να βρει αυτό το ένα;» Το είπε ο Χριστός στους Φαρισαίους.
Τα 99 πρόβατα όμως δεν κινδυνεύουν από τους λύκους, δίχως την παρουσία του τσομπάνη;
Ξέρεις κάτι Νικόλαε: έχω δει λύκους μέσα σε μαντριά! Και τι λύκους. Λύκαρους να λες. Δεν τους φτάνει για κολατσιό ούτε μια προβατίνα ολάκερη.
Για διάβασε τι έγραψε ένας ποιητής για τους λύκους αυτούς:
Πρωτοχρονιάτικο. Κ. Βάρναλη
Σαράντα σβέρκοι βωδινοὶ με λαδωμένες μπούκλες
σκεμπέδες, σταβροθόλωτοι και βρώμιες ποδαρούκλες
ξετσίπωτοι, ακαμάτηδες, τσιμπούρια και κορέοι
ντυμένοι στα μαλάματα κ᾿ επίσημοι κι ωραίοι.
Σαράντα λύκοι με προβιά (γι᾿ αυτοὺς χτυπά η καμπάνα)
καθένας γουρουνόπουλο, καθένας νταμιτζάνα!
Κι απέ ρεβάμενοι βαθιά ξαπλώσανε στο τζάκι,
κι αβάσταγες ενιώσανε φαγούρες στο μπατζάκι.
Όξ᾿ ο κοσμάκης φώναζε: «Πεινάμε τέτοιες μέρες»
γερόντοι και γερόντισσες, παιδάκια και μητέρες
κ᾿ οι των επίγειων αγαθών σφιχτοὶ νοικοκυρέοι
ανοίξαν τα παράθυρα και κράξαν: «Είστε αθέοι».
mixalis
23 Απριλίου 2013 στις 11:07 μμ (UTC 3) Σύνδεση με αυτό το σχόλιο
Μην λυπάσαι καθόλου , διότι, αν έχει δίκιο ο Νικόλαος, θα έχεις όφελος!
stauros
23 Απριλίου 2013 στις 11:18 μμ (UTC 3) Σύνδεση με αυτό το σχόλιο
Μιχάλη βλέπω ότι τελικά έχεις δίκιο. Για τον λόγο αυτόν διόρθωσα το λυπάμαι με το χαίρομαι.
Ακράγαντας
24 Απριλίου 2013 στις 12:48 μμ (UTC 3) Σύνδεση με αυτό το σχόλιο
Βέβαια….φαντάζομαι και σε εσένα αποκαλύφθηκε ο Τζεσουά επί προσωπικού και τον γνώρισες έτσι και όχι μέσα από τις θρησκείες ε?…η έλλειψη της απλής λογικής των θρησκόληπτων ανθρώπων δεν παίζεται.
stauros
24 Απριλίου 2013 στις 9:41 μμ (UTC 3) Σύνδεση με αυτό το σχόλιο
Ακράγαντα, το βάρος της επισήμανσής σου αυτής, σε πληροφορώ ότι έβγαλε την βελόνα της ζυγαριά μου έξω από την κλίμακα μέτρησης. Τώρα πώς να ξέρω πού την έχει φτάσει!
kimon
24 Απριλίου 2013 στις 9:07 μμ (UTC 3) Σύνδεση με αυτό το σχόλιο
θαύμα-θαύμα-θαύμα….θα το εφαρμοσω κι εγώ!!!
stauros
24 Απριλίου 2013 στις 9:46 μμ (UTC 3) Σύνδεση με αυτό το σχόλιο
Ω Κίμων, να το εφαρμόσεις. Θα βρεις μεγάλο όφελος. Αν δεν με πιστεύεις ρώτα και τον Μιχάλη.